Tag / zweden

by frankploegman

Nobelprijswinnaar Michael Levitt over Zweden, verzadiging, sterfte, seizoenspatroon en influenza

In het begin van de pandemie werd voor Zweden 60.000 doden voorspeld (op basis van modellen met totaal onrealistische aannames). De teller bleef steken bij zo’n 6.000 en Zweden lijkt nu een punt van verzadiging bereikt te hebben waarbij de bevolking immuun is. (Levitt gebruikt het woord ‘groepsimmuniteit’ niet omdat het een te beladen term is.)

T-cellen uit ons immuunsysteem zijn in staat om geïnfecteerde cellen te detecteren en vervolgens op te ruimen. Coronavirussen niet nieuw of zeldzaam. Het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) lijkt voldoende op de gewone corona verkoudheidsvirussen, dat het immuunsysteem het detecteert en aanvalt. Er is dus al wijdverbreide kruisimmuniteit.

Levitt maakt het belangrijke onderscheid tussen sterven door corona en met corona. Bij mensen met onderliggend lijden is het laatste heel waarschijnlijk. (Corona heeft het resultaat wellicht bespoedigd, maar niet op zichzelf veroorzaakt.) Hoe kan je dit concluderen? Door naar de mortaliteit vanwege alle oorzaken te kijken (all-cause mortality). In Israël is de oversterfte dit jaar niet hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Je zou kunnen zeggen dat de lockdown net zoveel levens gekost heeft als deze bespaard heeft.

De VS zullen dit jaar waarschijnlijk 170.000 oversterfte hebben. Om dit in context te plaatsen: dit is ongeveer gelijk aan 3 weken normale sterfte. De coronasterfte is misschien 2x zo hoog zijn als de griepepidemie van 2017-18, maar zeker niet 10x zo hoog. Ook in andere landen als Italië, Nederland en Zweden, is de oversterfte zo’n 500 per miljoen inwoners is.

De lockdown in Israël heeft men enorme schade aangericht aan de economie en het welzijn. Toen de lockdown opgeheven werd, nam het aantal besmettingen wel toe, maar de sterfte vlakte al heel snel af.

Griep- en verkoudheidsvirussen vertonen een duidelijk seizoenspatroon. Dat is ook zo met corona. Waar heeft dat mee te maken? (1) Transmissie gaat in de zomer veel moeilijker vanwege hogere temperatuur, luchtvochtigheid en zonlicht. (2) Het virus is mogelijk minder virulent, al dan niet door een lagere dosis infectieus virus dat een gastheer bereikt en/of andere factoren waaronder vitamine D status. Mensen dragen ook in de zomer allerlei virussen bij zich, maar worden niet of minder ziek. Dit biedt een enorme kans om in de zomer groepsimmuniteit op te bouwen met aanzienlijk gereduceerd risico op ernstige ziekte en sterfte.

Groepsimmuniteit wordt bereikt wanneer zo’n 15-20% van de bevolking die besmet is. (Dit heeft ermee te maken dat ~50% al T-cel kruisimmuniteit heeft.) De afgelopen maand is het aantal sterfgevallen in Israël beperkt gebleven tot zo’n 10 per dag ondanks dagelijks 1600 positieve PCR-testen.

Het is mogelijk dat de corona in het komende griepseizoen weer agressief terugkomt, maar erg onwaarschijnlijk.

Wie eenmaal besmet is geweest met polio, geniet vervolgens permanente immuniteit. Dat is niet zo met influenza. Influenza is ongeveer een derde maal zo groot als corona. De reden dat immuniteit tegen influenza zo moeilijk is, heeft ermee te maken dat het veel sneller muteert dan andere virussen (waaronder corona).

De corona epidemie op het zuidelijk halfrond (waar het momenteel winter is), is duidelijk zichtbaar in het aantal positieve testen, maar totaal niet in de oversterfte. Het begint duidelijk te worden dat mensen bij wie de doodsoorzaak anders aan influenza toegeschreven zou worden, nu als coronadode genoteerd worden.

Corona is het eerste virus waar op deze massale schaal gebruik is gemaakt van PCR testen. Als je dit doet tijdens het influenza seizoen, zul je erachter komen dat 20% van de mensen influenza bij zich draagt. Je zou dan kunnen concluderen dat 20% van de sterfgevallen komt door influenza in plaats van met influenza. Dat is niet terecht en dat doen we nu ook niet.

Het risico van corona moet vergeleken worden met risico’s die we voor lief nemen. Zelfs als je bijvoorbeeld maar weinig rookt, is het risico om eraan te sterven al groter dan door corona.

Houd in het achterhoofd dat de coronamaatregelen niet alleen iets opleveren, maar ook iets kosten. De kosten al gauw hoger zijn dan de baten. Dit soort strikte maatregelen zijn nog nooit gehanteerd tegen influenza en daar is een hele goede reden voor, namelijk dat ze een netto negatief effect hebben.

by frankploegman

Nog een fantastisch interview met de Zweedse epidemioloog Johan Giesecke

Fan-tas-tisch interview met de Zweedse senior epidemioloog, adviseur WHO en hoofd wetenschap van ECDC, Johan Giesecke. Het is zo’n 3 maanden oud, maar nog steeds relevant.

Aantekeningen

  • Je kunt de verspreiding van corona wel agressief onderdrukken, maar wat dan? Hou je dat dan wellicht 30 jaar vol tot er eindelijk een veilig en effectief vaccin of medicijn is?
  • Zweden hanteert de minimaal noodzakelijke maatregelen en vertrouwt haar bevolking. Als het beleid goed en goed onderbouwd is, gedraagt de bevolking zich verantwoordelijk. Enorme politiemacht en militairen op straat zijn volledig ongerechtvaardigd.
  • Uit Zweeds bloedonderzoek naar antilichamen en T-cellen blijkt dat tussen 98 en 99% (!) van alle besmettingen geen of zeer milde symptomen heeft.
  • Bijna alle (media) aandacht gaat uit naar een klein groepje mensen die wel symptomen krijgen, een nog kleiner groepje dat naar de IC moeten en een nóg kleiner groepje dat komt te overlijden. Maar de echte uitbraak is onzichtbaar (tenzij je tijdig en goed bloedonderzoek doet).
  • Corona is zo besmettelijk dat vroeger of later iedereen besmet wordt. ‘Flatten the curve’ zodat de zorg niet overloopt is een goed beleid. ‘Crush the curve’ is een kansloze onderneming op de lange termijn.
  • Uiteindelijk zal het procentuele aantal ernstig zieken en sterfte aan corona overal min of meer gelijk zijn. Landen als Australië en Nieuw-Zeeland die het virus heel goed hebben weten te onderdrukken, krijgen die gevallen alsnog naarmate de strikte lockdown opgeheven wordt. Je komt dus uiteindelijk uit op min of meer dezelfde klinische uitkomst, alleen met of zonder voorafgaande sociale/emotionele/economische kosten vanwege onnodig strikte maatregelen.
  • In Engeland is het beleid in maart drastisch omgegooid naar aanleiding van een artikel van modelleurs van Imperial College dat een catastrofe voorspelde. Dit artikel is niet gepubliceerd, niet peer reviewed en heeft het enorme aandeel milde/asymptomatische besmettingen compleet onderschat.
  • Volgens Giesecke ligt de mortaliteit (IFR) rond 0,1%. Daarmee is het misschien dubbel zo dodelijk als een ernstige griep, maar zeker niet 10x.
  • Het beste beleid is goed beschermen van ouderen en kwetsbaren, terwijl de rest van de samenleving met de minst beperkende maatregelen doordraait (en ondertussen groepsimmuniteit opbouwt).
  • Zweden doet uitsluitend aan evidence-based beleid: handen wassen, social distancing, vermijden van zeer grote groepen (waarschijnlijk binnen).

Commentaar

  • De cijfers die Giesecke presenteert zijn optimistischer dan die elders gepresenteerd worden, maar dat wil niet zeggen dat ze fout zijn. Misschien is hij ook te pessimistisch over de duur tot er een veilig en effectief vaccin beschikbaar is, maar dat weten we pas achteraf.
  • Ik ben het niet helemaal eens met Giesecke dat het aantal ernstig zieken en doden vast ligt. Volgens mij hebben wel wel degelijk veel invloed op de dosis virus en ons immuunsysteem/gezondheid, en daarmee op de ernst van de besmetting.
  • Hoewel ik het eens ben met evidence-based beleid, vind ik niet per se dat je uitsluitend evidence-based beleid moet doen. Als je vanuit het voorzorgsprincipe maatregelen kunt treffen die minimale kosten en risico’s hebben, zoals beter ventileren, dan is het goed om dat op zijn aan te raden. Als de maatregelen heel ingrijpend zijn, is het een compleet ander verhaal.
  • Ten tijde van het interview hadden Australië en Nieuw-Zeeland het aantal besmettingen heel beperkt gehouden. Volgens mij speelt het weer (destijds zomer/herfst) hierin een belangrijke rol. Nu het daar winter is, is het stukken moeilijker.
by frankploegman

Fantastisch interview met Zweedse epidemioloog Johan Giesecke

Wat heerlijk om de Zweedse senior epidemioloog en adviseur van de Zweedse overheid en WHO prof. Johan Giesecke aan het woord te horen. Hij zei op 15 april al wat de meesten zich nu nog steeds niet schijnen te realiseren.

Aantekeningen

  • Zweden heeft vanaf januari al besloten om daadwerkelijk evidence-based beleid te voeren. Anderen landen ZEGGEN hetzelfde, maar DOEN het allesbehalve.
  • Wereldwijde hysterische overreactie op een virus dat net zo gevaarlijk is als een zware griep. De overreactie komt voor een belangrijk deel vanwege apocalyptische voorspellingen van de modelleurs (FP: …die een perfect track record hebben om de werkelijke sterfte met tenminste een factor 10 te overdrijven). De modellen kloppen van geen kant, omdat de ingevoerde aannames van geen kant kloppen.
  • Weet op basis van zijn deskundigheid vrij zeker dat tenminste 50% van de Zweden al corona gehad (en zonder kleerscheuren doorstaan) heeft (op 15 april 2020).
  • Groepsimmuniteit is niet het doel, maar wel een wenselijke bijwerking van het Zweedse beleid.
  • Lockdown en draconische maatregelen hebben geen exit strategie en zijn onhoudbaar. Je kunt dit virus nooit stoppen, zeker niet in een open land, maar dat hoeft ook niet want het is niet meer dan een nieuwe zware griep.
  • ‘Verzachten’ (mitigation) is een prima strategie; ‘onderdrukken’ (suppression) is alleen op de korte termijn mogelijk tegen zeer hoge kosten… en daarna kom je tot de conclusie dat er geen ander alternatief is van verzachten.
  • Maakt zich grote zorgen over ontwikkelingen richting dictatuur. Het gaat niet alleen om Viktor Orbán die inmiddels voor onbeperkte tijd dictator is van Hongarije, maar ook om verontrustende trends in de meer ontwikkelde democratieën.
  • Zweden heeft steken laten vallen in het beschermen van de ouderen. Ze hadden o.a. eerder bezoekers toe moeten staan en beter moeten communiceren richting zorgpersoneel dat de taal niet altijd perfect beheerst.
  • A + B = C. Het gevaar van corona voor het gros van de bevolking is nihil, behalve voor de ouderen en kwetsbaren. Dus het beleid moet zijn om de ouderen en kwetsbaren uitstekend te beschermen en corona zich gewoon door de rest van de bevolking te laten verspreiden zodat deze immuun wordt zonder groot gevaar ondertussen.
  • Waarom zulke hysterie om een nieuw zwaar griepvirus? Mensen zijn gewend aan griepvirussen en dat daar ieder griepseizoen oude zwakke mensen aan overlijden. Corona is een nieuw virus waar mensen psychologisch nog aan moeten wennen en de angst om besmet te raken is bijna een instinct.
  • Landen die een zeer streng beleid gevoerd hebben moeten dat geleidelijk afbouwen.
  • Het virus volledig onderdrukken met draconische maatregelen tot er een vaccin beschikbaar is, heeft geen enkele kans van slagen in een democratie. De benodigde tijd om een effectief vaccin te ontwikkelen en grondig te testen op veiligheid, is veel langer dan het gros van de mensen kan en wil wachten. Landen als Zuid-Korea en Singapore — die genoemd zijn als succesverhalen omdat zij het virus volledig hebben kunnen onderdrukken — realiseren zich nu ook dat hun strategie onhoudbaar is.

by frankploegman

Anders Tegnell: ‘Corona even dodelijk als griep’

Uitstekend interview met Anders Tegnell, de Zweedse evenknie van Jaap van Dissel. Tegnell toont moed en openheid, en zijn beleid is rationeel en grondig onderbouwd. Hiervoor mijn grote dank en bewondering. In het bijzonder ten tijde van crisis, zijn het de echte helden die zich heel regelmatig live laten interviewen met ongecensureerde moeilijke vragen. Vervolgens doen zij hun uiterste best om deze zo goed, volledig en helder mogelijk te beantwoorden.

Of je het nou eens bent met zijn beleid of niet, hij is wat mij betreft in ieder geval een rolmodel vanwege zijn gedrag, terwijl anderen vooral schitteren door afwezigheid. Voor anderen geldt schijnbaar net als in The Wizard of Oz, “Pay no attention to that man [or woman] behind the curtain.” “Don’t look closer, don’t ask difficult questions.”

Bij Tegnell geldt het tegenovergestelde: kijk gerust, en vind dan een beleid dat goed onderbouwd is en een persoon die de totale volksgezondheid (niet alleen de onderdrukking van een nieuw griepvirus) wil maximaliseren.

Zweden laat zich daadwerkelijk leiden door de wetenschap en de wetenschappelijke denkwijze (en ook door observaties en gezond verstand waar voldoende wetenschappelijke kennis ontbreekt). In de meeste andere landen lijkt wetenschap meer een dekmantel om politiek te bedrijven en een andere agenda dan optimale volksgezondheid (in de breedte zin van het woord) te bewerkstelligen. Die landen en deskundigen bepalen eerst wat in hun voordeel is (hoe ze dat ook mogen definiëren), en zeggen dan dat die keuze wetenschappelijk onderbouwd is.

by frankploegman

Arts Soo Aleman over corona in Zweden

De Zweedse arts Soo Aleman vertelt in deze video dat de mensen die in Zweden zijn overleden in de verpleeghuizen, al voor de komst van corona extreem zwak waren.

Ze vertelt hoe T-cellen geïnfecteerde cellen (die het virus gekaapt heeft om zich te vermenigvuldigen) vernietigen en hoe antilichamen het virus rechtstreeks aanvallen. Als ik het goed onthouden heb, heeft zo’n 10% van de mensen antilichaam-immuniteit en nog eens 20% T-cel-immuniteit.

Deze arts, hoe hooggeleerd en gemotiveerd ook, kan niet goed verklaren waarom de coronabesmettingen gedaald zijn ondanks vele testen, onvolledige immuniteit en mensen die zich veel minder strikt aan de gedragsregels houden.

Het antwoord is simpel: corona vertoont een seizoenspatroon waarbij het op het noordelijk halfrond gedijt tussen december en april. Het heeft het moeilijk met hoge temperaturen en hoge luchtvochtigheid. Het virus overleeft dan korter, kan zich moeilijker verplaatsen en is minder virulent (d.w.z. het richt minder schade aan in de gastheer).

Als het mooi weer is, gaan mensen vaker en langer naar buiten. Daar maakt intens zonlicht het virus kapot en verwaait het virus in de lucht. Zonlicht op de huid zorgt voor vitamine D in het bloed waardoor het immuunsysteem beter werkt. Hogere luchtvochtigheid zorgt ervoor dat onze slijmvliezen, oftewel het menselijk luchtfilter, beter functioneren.

Het is niet zo dat je buiten het griepseizoen niet besmet kunt raken met corona. Als iemand bijvoorbeeld van dichtbij in je gezicht niest, doet het er niks toe wat de temperatuur, luchtvochtigheid en zonintensiteit zijn.

Het is ook niet zo dat steeds hogere temperaturen de besmettingskans steeds verder doen afnemen. Als het 25°C is gaan mensen lekker naar buiten, maar als het 40°C is blijven ze binnen, omdat het buiten niet uit te houden is. Als het regenseizoen is in de tropen, zijn mensen ook vaker binnen.

Merk op dat het gaat om het MICROklimaat, niet het MACROklimaat. Als je in een droge koelcel bent, zoals bijvoorbeeld in de vleesverwerkende industrie, doet het er niks toe wat voor weer het buiten is. Dit geldt in zekere zin voor alle slecht geventileerde binnenruimten waar de airco aan staat.