Is corona nou airborne of niet? Kun je verder dan 1,5 m ziek worden?

Het antwoord op de vragen uit de titel van dit artikel ligt volgens mij aan tenminste de volgende factoren:

Risico airborne overdracht hangt af van situatie

NB: Bij alles geldt: lagere dosis actief virus = minder ziek.

  1. Fel zonlicht (hoge UV-index) maakt het virus snel kapot (virucide).1 Daarom bereikt buiten op een zomerse dag veel minder actief virus een gastheer dan binnen of ‘s avonds.
  2. Hoe betere de ventilatie en luchtbehandeling, hoe minder actief virus in de lucht hangt (verdunning).
  3. Hoe meer volume per persoon in een binnenruimte, hoe trager de virusconcentratie in de lucht toeneemt (verrijking). De plafondhoogte speelt een rol evenals het aantal mensen per eenheid vloeroppervlak (bevolkingsdichtheid).
  4. Bij sommige activiteiten wordt weinig virus uitgestoten per tijdseenheid, terwijl bij andere activiteiten juist veel virus uitgestoten wordt.2
  5. Corona overleeft het langst en wordt het best door de lucht overgedragen bij lage luchtvochtigheid.1 Grotere druppels verdampen dan snel tot microdruppeltjes die in de lucht blijven zweven.3 Bij optimale luchtvochtigheid van 40-60% wordt corona moeilijker overgedragen door de lucht en werken onze slijmvliezen (‘het menselijk luchtfilter’) optimaal.4
  6. Corona overleeft het langst bij lage temperaturen.1
  7. In de neus wordt lucht gefilterd, verwarmd en bevochtigd. Door de neus in- en uitademen leidt dan ook tot minder virus op kwetsbare plekken in het lijf en in de lucht in vergelijking met door de mond ademen. In de neus worden ook stikstofoxiden aangemaakt.5 Intens ademen leidt tot meer uitstoot en inname van virus.
  8. Hoe langer je in een ruimte verblijft, hoe meer virus in de lucht komt en hoe meer virus je inademt.
  9. Luchtcirculatie draagt bij aan snelle verspreiding van het virus.6
  10. Het virus kan waarschijnlijk meeliften op fijnstof.7-9 Los van het virus is fijnstof ook rechtstreeks schadelijk en houdt het het immuunsysteem bezig.
  11. De mate van virusuitstoot hangt niet alleen heel sterk af van het stadium in de besmetting10, maar ook van de persoon.11

Wie zo min mogelijk actief virus in wil ademen, zoekt of maakt omstandigheden die zoveel mogelijk in het groene deel van de tabel zijn. Inademen van virus is geen groot probleem, zolang de hoeveelheid maar beheersbaar blijft voor het immuunsysteem.

Voetnoten

  1. Predicting the Decay of SARS-CoV-2 in Airborne Particles (Department of Homeland Security) (.PDF). Zie ook de bijbehorende online calculator.
  2. De selectie van een ruimte die past bij de activiteit is volgens epidemioloog Udo Bucholz daarom belangrijk. Rustig een korte vergadering houden in een kleine slecht geventileerde ruimte is niet zo’n probleem. Daar intens gaan sporten met evenveel mensen is wel een heel slecht idee vanuit het oogpunt van besmettingsrisico.
  3. Zie ook Hoe corona ook airborne IS en WORDT.
  4. Corona overleeft steeds korter bij toenemende luchtvochtigheid. Toch is het niet optimaal om hoger dan 60% te gaan. Ik heb al informatie gevonden waarom dat zo is, maar ben er nog niet aan toe gekomen om die goed te bestuderen. Zodra dat wel het geval is, ben ik van plan de kennis te delen.
  5. Could nasal nitric oxide help to mitigate the severity of COVID-19? (Microbes and Infection)
  6. Dit bleek onder andere uit het onderzoek dat viroloog Hendrik Streek uitvoerde in Gangelt. Het lijkt ook een rol gespeeld te hebben bij de besmettingen in Maassluis.
  7. Wuhan staat ook wel bekend als ‘China’s smog city‘. De luchtkwaliteit in Bergamo liet afgelopen januari en februari ook zwaar te wensen over, zie de figuur hieronder (bron). Hier wordt uitgelegd dat waarden boven 151 (de rode vakjes) staan voor ‘ongezond’.
Historische luchtkwaliteit in Bergamo in 2020 (bijgewerkt t/m 10 september). Bron
  1. Luchtvervuiling kan (naast bevolkingsdichtheid) een onafhankelijke deelverklaring zijn waarom corona zich sneller verspreidt in stedelijke en industriële gebieden.
  2. Air Pollution Exposure and COVID-19 (IZA Institute of Labor Economics) (.PDF)
  3. Maximale uitstoot van zo’n 2 dagen voor tot zo’n 2 dagen na de eerste symptomen. Zie ook Een veel praktischer alternatief voor de huidige coronatesten.
  4. Onderzoeker Erwin Duizer zegt hier: “De ene persoon kan honderdduizend keer zoveel virusdeeltjes per milliliter vocht hebben dan een ander. En de hoeveelheid druppels verschilt ook sterk. Het speelt mee of mensen bijvoorbeeld met consumptie praten of niet, of iemand een natte of droge hoest heeft.”

Viroloog Hendrik Streeck: superspread event bij carnaval in Gangelt lag aan luchtbehandeling

Bij een carnavalsviering op 15 februari j.l. in het Duitse plaatsje Gangelt (Kreis Heinsberg) waren meer dan 400 mensen bijeen in een ruimte waar lucht werd gerecirculeerd zonder veel verse lucht toe te voegen. Bij toevoeropeningen waar besmette lucht terug de ruimte in kwam was de besmettingskans aanzienlijk groter dan bij luchtafvoeropeningen. 44% van de aanwezigen bij de betreffende viering is besmet geraakt.

Streeck waarschuwt voor het dramatiseren van het gevaar. Corona was volgens hem ongeveer 4 maal zo erg als de seizoensgriep1. Met o.a. verbeterde behandelprotocollen, medicijnen, betere bescherming van kwetsbaren, meer PBM’s, inmiddels verhoogde immuniteit, virusmutatie, thuistesten, etc. etc. kan het risico aanzienlijk verlaagd worden.

Voeg daar wat basale voorzorgsmaatregelen aan toe om de virusdosis binnen de perken te houden, zoals ventilatie en het vermijden van massale langdurige groepsbijeenkomsten in slecht geventileerde ruimten, en er valt prima met het virus te leven. Een besmetting op zich is niet zo erg, zolang het niet tot ernstige ziekte of sterfte leidt. Het gevaar is vooral groot als iemand van dichtbij hoest of niest omdat de virusdosis dan gigantisch is.

Voetnoten

[1] Dit was zijn inschatting op 26 augustus. Andere experts zoals Nobelprijswinnaar Michael Levitt, Johan Giesecke, Jay Bhattacharya, David L. Katz, spreken over 2 tot 3 maal zo erg als de seizoensgriep.

Zie ook

https://www.wissenschaft.de/gesundheit-medizin/corona-die-heinsberg-studie-und-ihre-ergebnisse/
https://www.uni-bonn.de/neues/111-2020
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.05.04.20090076v2

Dr. John Armstrong over het belang van ventileren tegen luchtweginfecties (jaar 1773)

Pagina’s 22 en 23 van dr. John Armstrongs boek Medical Essays uit 1773 over het enorme belang van ventilatie om luchtweginfecties vermijden of verzachten (pp. 22-23):

ESSAY VIII – Of Ventilation and Fresh Air in Fevers

A constant circulation of fresh air is so necessary, so important in fevers, and all feverish disorders, that it ought to be particularly considered in the construction of all houses. It would be well if, in all the apartments of every house, but more especially in the bed-chambers, the upper sashes of every window were contrived to let down. For by this means the admission of fresh air would at all times be perfectly safe, except during a damp foggy night; as the body, even while under such a sweat as could not without danger be interrupted, may receive all the refreshing, restorative, and invigorating influences of the air, without being exposed to a stream of it. Meantime, where this conveniency is wanting, the best method to supply it is by drawing the bed-curtains close now and then for a few minutes at a time; while a free passage is made to the foul air by opening the doors and windows.

The great importance of fresh air in fevers is not sufficiently considered. The worst fevers, those that approach the nearest to the pestilence, might very probably be produced in a very short time by cramming a number of people in perfect health in a close room. The noxious vapours that fill a sick room, especially in some fevers, are not only offensive but dangerous to those who continue it it for any time. If dangerous to people in health, how detrimental must they be to one opprest and struggling under an enfeebling disease; and ready to expire with insufferable langours! — It is a common thing in a campaign to distribute the sick soldiers amongst whom these malignant fevers prevail, in open barns; where the putrid volatile poison is in a short time dissipated. And in such situations it is surprising how soon they find a relief from the most threatning symptoms; and recover from circumstancs which had they been carefully shut up in a close room must have proved fatal.

Bekijk het hele boek hier op archive.org.

Credit: Bovenstaande informatie heb ik gevonden via deze tweet van Maarten de Cock.

Dr. James Hildreth: ‘It has not been definitively proven that SARS-CoV-2 virus is airborne, until now!’

Dr. James Hildreth (directeur Meharry Hospital) rapporteert dat actief coronavirus aangetroffen is in microdruppels op 9 meter (!) afstand van patiënt in ziekenhuis Nashville. Het betreft onderzoek van lucht in een isolatiekamer van een COVID-positieve patiënt. De patiënt was niet aan het hoesten en proesten. De lucht werd maar liefst drievoudig gefilterd, behandeld met UV-licht en 6 maal per uur ververst. Desondanks is het onderzoekers van de University of Florida middels een kweek gelukt om aan te tonen dat het virus actief is.

Het zou kunnen dat het actieve virus nog niet gefilterd was, dus het wil niet zeggen dat filtering niet werkzaam is. Ook al was het wel gefilterd, dan is de dosis actief virus nog steeds gedecimeerd en is het nog steeds een goed idee.

Ik ben het met dr. Hildreth eens dat ventilatie nu bovenaan de agenda moet staan. Op scholen liet de ventilatie toch al te wensen over. Activiteiten naar buiten verplaatsen kan helpen. Luchten door het raam open te zetten is bij mild weer ook prima te doen. Ventilatie is helemaal belangrijk op plaatsen waar kwetsbare mensen zijn, zoals in verpleeghuizen.

Ik ben het niet per se met hem eens dat scholieren mondkapjes moeten dragen. Daarvoor moeten we minimaal ook kijken naar het gevaar van het virus en de risicopopulatie. Het is Zweden gelukt om de scholen open te houden zonder mondkapjes, en toch ziekte en sterfte lager te houden dan in Nederland. Zolang we corona niet naar oma brengen, is het gevaar minder dan alledaagse activiteiten. Niet roken en geen junk food helpen meer dan mondkapjes voor scholieren.

In de ventilatietechniek is een term voor het aantal luchtverversingen per uur: de ventilatievoud. Als het volledige volume van een ruimte bijvoorbeeld 6 maal per uur ververst wordt, spreekt men over een ventilatievoud van 6. In het Engels gebruikt men ACH: Air Changes per Hour.

Corona gevonden in ventilatiesysteem verpleeghuis Maassluis. RIVM not amused.

Arts-microbioloog Peter de Man kwam bij zijn onderzoek naar sterfte in het verpleeghuis De Tweemaster in Maassluis tot een schokkende ontdekking. In het ventilatiesysteem bleek corona te zitten. Toen hij dit meldde bij de GGD Rotterdam-Rijnmond was een reactie van dank, bezorgdheid en nieuwsgierigheid gepast geweest. Deze kennis kon tenslotte gebruikt worden om het beleid te verbeteren en zodoende de Volksgezondheid beter te beschermen.

De werkelijkheid bleek totaal anders: hem werd verweten dat hij dat onderzoek helemaal niet had mogen doen en gevraagd niet met de pers te communiceren. Dit was overduidelijk een onwelkome waarheid.

Achtergrond

In het verpleeghuis liepen eind juni op één afdeling, 17 van de 21 (81%) patiënten en 18 personeelsleden een coronabesmetting op. Zes bewoners kwamen te overlijden. Dit was onverwacht omdat (1) al het personeel medische mondmaskers droeg (behalve tijdens de pauzes), (2) er strikte bezoekregels waren, (3) er destijds in Nederland maar heel weinig besmettingen waren.

Het was opvallend dat de besmettingen uitsluitend waren op de enige afdeling waar ook lucht werd gerecirculeerd. Op alle andere 6 van de 7 afdelingen was geen enkele besmetting.

RIVM zegt dat het gevonden virus in het ventilatiesysteem inactief was, maar dat kan ook niet anders omdat het pas 9 dagen na dato is onderzocht. Het virus blijft uren actief, niet 9 dagen.

Evidence-based en wetenschappelijk

RIVM schermt steeds met evidence-based beleid. De uitvoering klopt al niet omdat het voorzorgsprincipe m.b.t. airborne overdracht niet gehanteerd wordt. Bij ontbrekend bewijs moet je voorzorg hanteren. Als dat met minimale kosten, risico’s en maatschappelijke impact kan, zoals het geval is met ventilatie en activiteiten naar buiten gaan (bij redelijk warm weer), is dat helemaal zo.

Bij ontbrekend bewijs helpt het ook om te extrapoleren van wat je al wel weet. RIVM erkent zelf dat influenza airborne is (“Besmettingsweg: Aerogeen”) en geeft prominent aan hoe belangrijk ventileren is tegen griep- en verkoudheidsvirussen. Het is dan helemaal niet vergezocht om aan te nemen dat corona ook airborne is en dat dus ook ventileren en buitenactiviteiten essentieel zijn.

Het blijkt nu overduidelijk een wassen neus. Er wordt wel gekeken naar welkom bewijs, maar niet naar onwelkom bewijs. Het is opzettelijke blindheid: je wilt het gewoon niet zien. ‘Evidence-based’ en ‘wetenschap’ blijken lip service: wel zeggen, maar niet doen.

Het blijft gissen naar de prioriteiten van de betreffende autoriteiten en beleidsmakers, maar een ding is duidelijk: de volksgezondheid en het juist en volledig informeren van de bevolking staan niet bovenaan (waar ze thuishoren).

Overigens geen kritiek op en wel dank voor de talloze anderen die wel goed en veel werk leveren.❤ Het is misschien maar een kleine minderheid die de boel verprutst, maar het is wel een invloedrijke minderheid.

Meer over deze casus

Marc Van Ranst: ‘Ventilatie essentieel tegen corona’

Viroloog Marc Van Ranst (‘Belgische Jaap van Dissel’) vertelt in dit radio-interview dat België op basis van voortschrijdend inzicht heeft geconcludeerd dat corona ook door de lucht wordt verspreid en dat ventilatie dus essentieel is. Het land is in actie gekomen om de ventilatie op orde te krijgen.

Onder andere Duitsland, Spanje, Zuid-Korea, Japan en New York doen hetzelfde. Ook het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) wijst op het belang van goede ventilatie. (Hier en hier schreef ik daarover.)

Hoewel RIVM in haar eigen folder over griep en verkoudheid nadrukkelijk wijst op het belang goede ventilatie, weigert het koppig om ventilatie (of beter: activiteiten naar buiten verplaatsen) bij het lijstje basismaatregelen tegen corona te vermelden. Dat terwijl corona (zeker i.c.m. onvolledige immuniteit, welke overigens met iedere besmetting afneemt) wat gevaarlijker is dan de bekende griep- en verkoudheidsvirussen.

Jaap van Dissel zei dinsdag dat scholen moeten voldoen aan het Bouwbesluit, maar daar is in het kader van corona veel op aan te merken. Een groter risico dan de scholen vormen openbare binnenruimtes waar veel volwassenen komen (zoals openbaar vervoer, kantoren, horeca) en vooral waar kwetsbaren zijn, zoals in wachtkamers van ziekenhuizen en verpleeghuizen. Niks doen aan ventilatie is dweilen met de kraan open en leidt tot vermijdbare ziekte en sterfte.

Een alternatief voor het huidige coronabeleid

Uitdaging van corona beleid: “Breng corona niet naar oma (en kwetsbaren).” Gezonde jonge mensen hebben haast niks te vrezen terwijl corona voor ouderen met onderliggend lijden levensgevaarlijk is.

Visies op coronabeleid: maximaal onderdrukken versus risico-onderscheid aanbrengen

Verschillende visies op beleid

Beleid A: Corona maximaal onderdrukken: “Als niemand besmet is, krijgt oma het ook niet.” Dit beleid met zeer hoge sociale en economische kosten wordt bijna overal gevoerd. Enige exitstrategie: een veilig en effectief vaccin (of behandeling) dat vele jaren op zich kan laten wachten. Veiligheid en effectiviteit van een vaccin kunnen niet gegarandeerd worden vanwege de korte testperiode die eraan voorafgegaan is.

Beleid B: Risico-onderscheid aanbrengen: “Gezonde jonge mensen mogen best besmet worden mits ze het maar niet naar oma brengen.” Zolang jonge gezonde mensen een beheersbare dosis virus krijgen, doorstaan ze het zonder kleerscheuren en zijn ze daarna immuun (voor zover ze dat niet al waren). Ouderen en kwetsbaren krijgen goede/uitstekende bescherming: hun blootstelling aan het virus moet beheerst of zelfs nihil zijn. Dit beleid voert Zweden en wordt aanbevolen door o.a. dr. David L. Katz, Pierre Capel, Beda Stadler, Martin Kulldorff. Exitstrategie: groepsimmuniteit die vrij zeker binnen relatief korte termijn ontstaat. Vaccin is wenselijk maar niet strikt noodzakelijk.

Belangrijk

Er bestaat dus een alternatief beleid dat hetzelfde doel nastreeft (dat oma geen corona krijgt), maar met een andere strategie (bescherm oma i.p.v. zorgen dat zo ook jonge gezonde mensen niet besmet raken).

Thuistesten zijn mogelijk een fantastisch hulpmiddel, een ware game changer. Voordat het gezin naar opa en oma gaat, doet iedereen een thuistest. Mochten er mensen positief testen, dan gaat uit voorzorg niemand. Pas als iedereen negatief test, bezoeken we opa en oma weer.

Alles valt of staat met een effectieve integrale strategie en effectieve uitvoering. Als de strategie en uitvoering niet effectief en volledig zijn, werkt het niet optimaal.

We moeten het eens worden over het kerndoel en vervolgens creatief kijken hoe we dat met minimale sociale, economische en gezondheidskosten kunnen bereiken. Het gezondheidsrisico van beleid B is niet nul, maar dat geldt ook voor een vaccin. Bovendien is de sociale en economische schade van beleid A ook niet nul en leidt die schade indirect ook tot gezondheidsschade.

Voortschrijdend inzicht en voortschrijdende ontwikkelingen moeten voortdurend gebruikt worden om het beleid bij te sturen en te optimaliseren.

Cruciale punten, ongeacht welk beleid je kiest

  • het binnen de perken houden van de dosis virus waaraan mensen blootgesteld worden door o.a. ook te ventileren, activiteiten naar buiten te verplaatsen, luchtvochtigheid 40-60%.
  • mensen aansporen om hun gezondheid te verbeteren zodat ze minder kwetsbaar zijn voor het virus, zoals Groot-Brittannië momenteel doet. Het verbeteren van de gezondheid is ook los van corona nodig, want onnodige chronische leefstijlziekten als hart- en vaatziekten, diabetes, hoge bloeddruk, etc. voeren de ranglijst met doodsoorzaken aan. Het aantal coronadoden valt in het niet bij de doden aan leefstijlziekten.

Als je kijkt naar het huidige Nederlandse beleid, ontbreekt ventileren en luchtvochtigheid. Er wordt ook nagenoeg niks gedaan aan het verbeteren van de volksgezondheid, waaronder het verhogen van vitamine D bloedwaarden.

Een slag om de arm

Hoewel ik sterk neig naar beleid B, is er wel een ding waar ik me behoorlijk zorgen om maak, namelijk ‘long COVID’ / Post Viral Fatigue Syndrome (PVFS). Sommige relatief jonge en schijnbaar gezonde mensen zijn ernstig en langdurig ziek geworden. Zie bijvoorbeeld het Run DMC YouTube kanaal. Informatie laat sterk te wensen over hoeveel dit er zijn, hoe het gekomen is en hoe het af zal lopen.

Ik ken twee anekdotes van medewerkers in de ouderenzorg die eind maart van heel dichtbij een bewoner verzorgden (aankleden, kussen opschudden) en waarbij de bewoner toen per ongeluk in hun gezicht hoestte. Deze medewerkers kregen dus de volle laag en zijn daarna ernstig en langdurig ziek geworden, nog lang niet hersteld en hebben een onzeker toekomstperspectief. Zij hebben overduidelijk een megadosis virus gehad, wat voorkomen had kunnen worden met goede persoonlijke beveiligingsmiddelen (PBM’s) zoals mondkapjes en spatschermen. Zelfs zelfgemaakte PBM’s hadden al een wereld van verschil gemaakt.

Mijn hamvraag blijft: zijn er ook jonge mensen met een milde dosis zo ernstig en langdurig ziek geworden? Zo ja, zijn het ook gezonde mensen of zijn het junk food etende rokers met overgewicht en (pre-)diabetes? Absoluut geen kritiek op of minachting voor deze mensen, en zij doen er net zoveel toe als alle anderen, maar ik probeer de risicocategorieën uit te pluizen zodat iedereen geïnformeerde beslissingen kan maken.

Als blijkt dat ook gezonde jonge mensen regelmatig ernstig ziek worden en langdurige gezondheidsschade oplopen ondanks dat ze een lage dosis virus binnenkrijgen, wordt beleid B een stuk lastiger. Hopelijk kunnen we dan achterhalen wat ertoe leidt dat bepaalde gezonde jonge mensen met een lage dosis virus zulke ernstige symptomen hebben en anderen niet. Als we het weten kunnen we die kennis hopelijk gebruiken om die mensen te beschermen.

Update 23 augustus 2020: Het artikel De 60min-economie leidt tot betere resultaten dan de anderhalvemetereconomie op esb.nu is lezenswaardig. Daarin wordt de term ‘gedifferentieerd beleid’ gebruikt voor wat ik hierboven ‘beleid B: risico-onderscheid aanbrengen’ noemde. Wat ik in het artikel niet terugvind (maar misschien heb ik het gemist), is dat een gedifferentieerd beleid niet eeuwig (in die intensiteit) gehandhaafd hoeft te worden. Zodra groepsimmuniteit bereikt is, kan het beleid voor iedereen versoepeld worden.

Ik heb weet eerlijk gezegd niet of ik nou moet juichen of janken

Maanden en maanden hebben we moeten strijden om één ding: om het lijstje met basismaatregelen uitgebreid te krijgen met tenminste de aanbeveling om te ventileren (of nog beter: naar buiten te gaan). Al was het maar uit voorzorg (baat het niet, dan schaadt het niet). Er waren maanden geleden al bergen en bergen indirect maar overtuigend bewijs dat corona ook airborne is en dat in een slecht geventileerde binnenruimte 1,5 m afstand dus onvoldoende is.

Nou heeft het RIVM een folder ‘Griep en verkoudheid’ (aangepast: juni 2015). Daar komt onderstaand plaatje uit. Het belang van ventileren wordt prominent genoemd.

Bedenk dat ieder griepseizoen een diverse griep- en verkoudheidsvirussen de kop opsteken. Daarbij horen o.a. de volgende virussen: influenza, rhino, RSV, entero en corona. Van de laatste familie is nu een nieuwe variant, maar het is natuurlijk niet aannemelijk dat die compleet anders verspreid wordt. De bestrijding is dus ook niet wezenlijk anders. Als ventileren noodzakelijk is bij alle andere griep- en verkoudheidsvirussen, dan is dat natuurlijk ook zo bij het nieuwe coronavirus.

Woorden schieten tekort.

Hieronder het lijstje ‘Hoe voorkom je verspreiding van het nieuwe coronavirus?‘ van de RIVM site (bijgewerkt 23-7-2020). Ziet iemand hier iets over ventilatie tussen staan?

Zoek het corona killer virus in de Nederlandse sterftecijfers

(Dit is dezelfde analyse voor Nederland die ik gisteren voor Duitsland heb gepubliceerd.)

In de afgelopen 5 jaren stierven jaarlijks gemiddeld 151.190 mensen (12.599 per maand). In 2019-20 stierven 5,4% meer mensen dan gemiddeld. Ter vergelijking: in Duitsland was helemaal geen oversterfte. Alle oversterfte in Nederland was in de groep van 65 jaar en ouder. In de groep jonger dan 65 was de sterfte afgelopen jaar 2,4% lager dan gemiddeld.

Commentaar op de data-analyse

Het Duitse Robert Koch Institute had al vroegtijdig door dat (1) ook mensen zonder symptomen besmettelijk konden zijn en (2) ouderen erg kwetsbaar zijn en dus extra goed beschermd moeten worden. Hun richtlijn voor personeel in de ouderenzorg was dan ook om altijd mondkapjes te dragen. Volgens de RIVM richtlijn was dit lang niet altijd nodig. Hierdoor zijn onnodig veel patiënten vroegtijdig overleden en is verplegend personeel onnodig (ernstig) ziek geworden. Het lijkt mij dat dit onderscheid met afstand de belangrijkste verklaring is waarom er in Duitsland helemaal geen oversterfte is en in Nederland wel.

Het klopt dat er een wereldwijd tekort was aan persoonlijke beschermingsmiddelen, maar het was met beschikbare middelen heel goed mogelijk geweest om desnoods zelf snel (provisorische) mondmaskers en gelaatsschermen te maken. Dit had heel veel besmettingen gescheeld bij precies die mensen die het meeste risico lopen en dus het best beschermd moeten worden.

Zie ook onderstaande aflevering van Nieuwsuur over dit onderwerp:

Ik ben ervan overtuigd dat als de ventilatie/luchtbehandeling overal maar in het bijzonder in de ouderenzorg beter was geweest, dit ook tot een aanzienlijk lagere sterfte had geleid.

Als verstandiger en vindingrijker met de persoonlijke beschermingsmiddelen omgegaan was en de ventilatie beter was geweest, zou het mij niks verbazen als er afgelopen jaar helemaal geen oversterfte was geweest.

Over de data-analyse

Ik heb de periode steeds vanaf het midden van het jaar laten lopen (van week 26 t/m week 25 van het volgende jaar) zodat een heel griepseizoen erin valt. Wanneer je naar kalenderjaren kijkt, is dit niet het geval.

Links

Marc Van Ranst: ‘Corona even dodelijk als griep’

Viroloog Marc Van Ranst, de Belgische evenknie van Jaap van Dissel, antwoordde afgelopen februari op de vraag Hoe dodelijk is het coronavirus?:

“Wat we weten is dat dit trekt tot de dodelijkheid van een griepvirus. Misschien, en ik hoop dat ik ongelijk heb, maar misschien een beetje dodelijker, maar ik denk dat de getallen uiteindelijk dat wel terug zullen brengen tot even groot.” (1:20 in de video)

Nu we inmiddels heel veel meer weten dan in februari, blijkt professor Van Ranst volledig gelijk te hebben: corona is net zo dodelijk als een griepvirus. Toch stelt haast niemand de vraag waarom alle draconische maatregelen nodig en gerechtvaardigd zijn voor een virus dat even dodelijk is als een griepvirus.

Marion Koopmans vindt dat we “die mensen eigenlijk bij de kladden moeten pakken en zeggen ‘let op, de adviezen zijn belangrijk en blijven belangrijk”. Echt? Mensen bij de kladden pakken voor een nieuw griepvirus?

P.S. Marc van Ranst benadrukt vanaf 7:45 in de video dat corona ook door de lucht overgedragen kan worden via microdruppeltjes (aerosolen). We kunnen onszelf en elkaar beschermen door in slecht geventileerde binnenruimten mondkapjes te dragen (en/of te ventileren of aan luchtbehandeling te doen; luchtvochtigheid speelt ook een zeer belangrijke rol).